माझ्या घरी "प्राण्यांशी मैत्री"चा वारसा अगदी सहजपणे पुढच्या पिढीकडे गेला आहे. लहानपणी मी माझ्या आईच्या जिवावर घरात कुत्रा आणला . कुत्रा माझा. उस्तवार आईची. म्हणजे आयजीच्या जीवावर बायजी उधार!ही परंपरा माझ्या दोन्ही मुलांनी चालविली.शाळेत जाताना त्यांना एखादा जखमी पक्षी मिळाला की त्याची रवानगी थेट माझ्याकडे होई. कधी तो पक्षी सौ. कोकीळ असे तर कधी पोपट तर कधी घारबाई. मग सुरू आमच्या फे-या, पशू वैद्यकीय दवाखान्यात!. दुर्दैवाने जर तो पक्षी मृत्यू पावला तर नंतर घर वाहून जाण्यासारखा अश्रूंचा पूर तय्यारच ! बर हे फक्त पक्षीप्रेमापर्यत सीमित नव्हतं तर कुत्रा, मांजर अगदी गाय सुध्दा त्यांच्या भूतदयेत हिरिरीने सामील व्हायचे. हा मुलांचा प्राणीप्रेमाच्या आठवणींचा पसारा आवरणे या जन्मी तरी अ--श--क्य! जमेल तशी थोडीफार त्या पसा-याची उलथा पालथ करते.
ये मोह मोहके धागे-------
"आई मी मुंबई वरून येताना मांजरीचे पिल्लू आणणार आहे" धाकट्याने एका दमात जाहीर केले. मला काहीही बोलण्याची संधी न देता त्याने फोन बंद केला. खरतर मी आणि माझ्या पतींने पक्क ठरविले होते, नवीन जबाबदारी नको. आणि आता घरात पाळीव प्राणीही नको. ते आपोआप होतात घरातले सदस्य आणि त्यांचा मृत्यू मनाला असा चटका लावतो की बस!.आता त्या दुःखातून परत एकदा जायचीही दोघांची तयारी नव्हती. आता पर्यंत तीन कुत्री, दोन मांजरी घरात होती.पण सध्या कोणताच पाळीव प्राणी नव्हता.अर्थातच त्यातील दोन कुत्र्यांनी आणि दोन्ही मांजरींनी स्वतः होऊन स्वतःला पाळवून घेतले होते. असे असले तरीही त्यांनी आम्हाला आनंद दिलाच पण त्यांच्या भावना, त्यांचे निस्वार्थ प्रेमही आम्ही अनुभवलं. मांजरी फार थोडा काळ होत्या पण मनाला अतिशय चुट्पुट लाऊन गेल्या. त्यांचा अंत बघणे अतिशय दुःखदाई.पण आता मुलगाच मांजर घेऊन येतोय मग काय इलाजच नाही.त्यामुळे दोघेही चरफडलो. परत परत धाकट्याला फोन लावला. त्याने सांगितलेले कारण सयुक्तिक होते.
ती मांजरीची पिल्ल वाढत होती धाकट्याच्या हॉस्टेलवर. माझा धाकटा त्यांची देखभाल करीत होता. पण पिल्लं कुठेही घाण करायला लागल्यावर संघर्षाची पहिली ठिणगी उडाली. इतर मुलांनी विष घालण्याची धमकी देताच धाकट्याने पिल्लू घरी आणायचे पक्के केले. येताना वाटेतनच परत एक फोन,"आई पिल्लू एक नाही तर दोन आहेत." झाल! इथे एक मुद्दलच मला जड होते तिथे एकदम भरभक्कम , घसघशीत व्याजही नको असताना मला मिळत होते. शेवटी काय मुलाच्या बाबतीत "ये मोह मोहके धागे-"----.चिवट, मृदू आणि ओढून घेणारे". मी मनात पक्कं ठरवलं मुलगा परत हॉस्टेलवर गेला की ज्याला कुणाला पाळायला हवी असतील त्याला पिल्लं द्यायची.
आखिर वो लम्हा आ गया. एक छानसा स्टीलचा पिंजरा आत मऊ चादर अन् दोन बारकुंडे वळवळणारे पांढरे ,काळे जीव. लक्षात राहिले ते त्यांचे गरगरीत वाटोळे हिरवे काळे डोळे,भेदरलेले.! खरच सांगते ह्रदयात बारीक कळ उठली. त्या अदृश्य कोळ्याने माझ्यात आणि त्या मार्जार कन्यकांत तेच ते "मोह मोहके धागे" विणायला कधीच सुरवात केली होती आणि मी मात्र ते तोडायच्या प्रयत्नात ! मग दोन दिवस आपण त्या गावचेच नाही असा आव आणायचा यत्न केला खरा, पण नजर वारंवार त्या गोलमटोल डोळ्यांकडे जात होती. पांढरे शुभ्र, अंगावर कबरे नारंगी रंगाचे मोठे छप्पे.एकीचे नाक रसरशीत गुलाबी तर दुसरीचे काळसर. त्यामुळे नामकरण झालं होतं 'गुलाबो-सिताबो.' एका हातात सहज मावतील एवढाच आकार! दोन दिवस मुलाने त्यांची काळजी घेतली. मला सूचना दिल्या आणि तो गेला परत हॉस्टेलवर. आता माझी कसोटी सुरू.
गंमत म्हणजे मुलाची पाठ वळल्या वळल्या त्या दोन्ही मार्जारपिल्लांनी मलाच आई म्हणून मान्यता दिली. मॅssव मॅsव करत माझ्या भोवती , अंगावर खेळू लागली. त्यांना दुसरीकडे पाळायला द्यायचा आमचा निश्चय एकदमच ज्वलंत ज्वालामुखीचा निद्रिस्त ज्वालामुखी होतो तसा झाला. थोडक्यात परत तेच ते . त्या पिल्लांमधे नाही नाही म्हणत आम्ही गुंतलो होतो.
आता गच्ची, घर , अंगण दोघींच्या धुडगुशीला लहान पडू लागली. गच्चीभर पळत सुटणे, एकमेकींशी लुटूपुटीची लढाई करणे. पळत पळत अशोकाच्या झाडावर चढणे. भूक लागली की माझ्या भोवती भोवती घुटमळणे, नुसत्या बाललीला बघताना वेळ कुठे पळत होता कोण जाणे.त्यांना दुसरीकडे द्यायचा विचारही आता मनात येईना .आता तर बाहेरून आल्यावर पहिला प्रश्न असे "गुलाबो-सिताबो कुठेत?"
दोघींच्या स्वभावातील फरक आता छानपैकी कळायला लागला होता. गुलाबो अती चलाख वर्चस्व गाजवणारी तर सिताबो शांत! फक्त गुलाबोला फाॅलो करणारी! गुलाबो झाडावर वर पर्यंत चढली तरी सिताबो चार फुट कशीबशी चढलेली. सिताबोला इंजेक्शन देताना गुलाबोच जास्त कावरीबावरी व्हायची . सिताबो मला खाण्यापूरते मातृत्व देणारी तर गुलाबो हक्काने लाड पुरवून घेणारी. एक मात्र खर! त्या दोघींच्या मस्तीत, खेळात घराला एकदम जिवंतपणा आला होता. हा 'मोह' आम्हाला मनापासून आवडायला लागला.
धाकटा परीक्षेच्या आधी अभ्यासाठी आला होता तेव्हा त्याच्या स्टडी टेबलाचा ताबा दोघींनी घेतला आणि त्या झाल्या त्याच्या स्टडी पार्टनर्स .
एके दिवशी सिताबोच्या काय मनात आले कोण जाणे मी बसले होते.रात्रीची वेळ! सिताबो आपणहून जवळ आली. मांडीवर डोके ठेवले. माझा हात चाटू लागली.सारे शरीर पर्र करत थरारत होते. कृतज्ञता, प्रेम दाखवायची ही मांजरींची पध्दत. पण तिच्याकडून एवढा प्रेमवर्षाव अनपेक्षित! नंतर उठून ती गेली समोर अंगणात. अर्थात बाहेरच दार बंद असल्याने मी होते निर्धास्त. इतक्यात मांजराच्या ओरडण्याचा आवाज आला म्हणून बाहेर गेले तर रस्त्यावरच्या एका कुत्र्याने बांधावरून यशस्वीपणे उडी मारली होती आणि त्याच्या तोंडात लोंबत होती सिताबो.हे दृश्य मेंदूवर अखेरपर्यंत तसेच सुस्पष्ट कोरलेले रहाणार आहे. बाहेर चार पाच कुत्री शिकारीची वाट पहात होते. सिताबोचा मृत्यू एखाद्या निखा-यासारखा मनाला चरचरीत डाग देऊन गेला. परत परत "मोह मोहके धागे" आपले काम करत होते.मन या प्रेमाच्या, वात्सल्याच्या धाग्यातून मुक्त होत नव्हते.
गुलाबोलाही तिच्या बहिणीच्या,मैत्रीणीच्या मृत्यूचा भयंकर धक्का बसला. एक मिनिटही ती आम्हाला सोडून रहायला तयार नव्हती. पूर्वपदावर यायला जवळजवळ महिना जावा लागला. त्या काळात ती सतत घाबरटपणे वागत होती.
साधारण महिन्याभराने गुलाबोचे नाचकाम पूर्ववत सुरू झाले, परत तेच त झूsssम करत गच्चीभर पळणे. भूक लागल्यावर लाडीगोडी करणे. जवळ बसून हात चाटणे इत्यादी प्रेमसंकेत ती सतत देत असते.आत्ता पर्यंत इमानदारी ही कुत्र्यांची मिरासदारी होती आणि आता गुलाबो म्हणजे मांजराच्या वेषातील कुत्र्याचा आत्मा वाटते. मला सांगा नाहीतर प्रत्येक ठिकाणी माझ्याबरोबरच रहायचा अट्टाहास कसा कायअसतो तिचा?. माझे पेशंट संपेपर्यंत बाहेर दाराला चिकटून बसलेली असते ती ! आता ती असणं हेच आमच्यासाठी आनंददायी आहे. ती मोठी झालीय .एका बोक्याबरोबर तिची मैत्रीही झाली आहे. पण अजून तरी घराची सीमा ओलांडून कुठेच गेली नाही. पुढे काय याचा विचार आम्ही सोडून दिलाय कारण आजच्या क्षणाला तिच्याकडून मिळणारा आनंदच खरा.
असे हे मोहाचे, प्रेमाचे चिवट,अती मजबूत धागे एकदा हातात घेतले की फरफट होणारच पण म्हणून ते टाळायचे आणि
सरळसोप्प आयुष्य जगायचे यात काय मजा? .गुलाबो प्रत्येक दिवसाचं, क्षणाच महत्व नकळत शिकवते आहे. आणि कोणाचे आयुष्य किती आहे अशी वेडगळ गणितं न मांडता आम्हीही तिच्या सहवासाचा पुरेपुर आनंद घेतो आहोत.
माझ्या इतर लेखांची लिंक
